Atrofia, czyli zanik kości, jest naturalną konsekwencją długotrwałego braku uzębienia. Zanik kości szczęki lub żuchwy wynikać też może z urazu, przebytego stanu zapalnego lub niewłaściwego uzupełnienia protetycznego. Kość wyłączona z czynności fizjologicznych stopniowo zanika. Atrofię zaobserwować można już w pierwszym roku po ekstrakcji i może ona wynosić nawet 70% objętości kości. Niestety jednym z jej skutków jest brak możliwości wszczepienia implantu w sytuacji, gdy w szczęce lub żuchwie brakuje wystarczającej podbudowy. Na szczęście współczesna implantologia ma na to sposób. Jest to leczenie z zastosowaniem materiałów kościotwórczych.
Długotrwałe zaniedbanie nie musi dyskwalifikować pacjenta w leczeniu implantologicznym, lecz może wydłużyć czas jego trwania. W przypadku niewystarczającej objętości kości, wszczepienie implantu musi zostać poprzedzone tzw. sterowaną odbudową (regeneracją) kości materiałami kościotwórczymi. W procesie odbudowy lekarz stomatolog wykorzystuje materiały syntetyczne, materiały pochodzenia zwierzęcego, kość ludzką z banku tkanek bądź też fragment kości własnej pacjenta, pobrany z okolic bródki lub okolicy dolnych zębów trzonowych. Obecnie najczęściej stosuje się materiały odzwierzęce oraz materiały z banku tkanek, które pozwalają uniknąć obciążającej pacjenta konieczności pobrania kości własnej. Po umieszczeniu biomateriału w odpowiednim miejscu, stomatolog przykrywa go ochronną, wspomagającą gojenie membraną kolagenową i zakłada szwy. W ciągu kilku miesięcy w tym miejscu powstanie pełnowartościowa tkanka kostna, stanowiąca odpowiednią podbudowę dla implantu.
Działanie materiałów
Funkcją wszystkich grup materiałów jest stworzenie przestrzeni dla wzrostu kości własnej pacjenta. Większość materiałów jest stopniowo resorbowana przez komórki pacjenta, a w przestrzeń pomiędzy drobiny wprowadzonego materiału wrasta stopniowo kość własna pacjenta. Część materiałów przerasta kością pacjenta, a jego drobinki stanowią swoiste rusztowanie dla komórek kostnych pacjenta. Część natomiast, jak kość z banku tkanek czy kość własna, zostają z czasem całkowicie zastąpione nową kością.
Odbudowa kości za pomocą podniesienia dna zatoki szczękowej
W przypadku stwierdzenia zbyt małej ilości kości pomiędzy zatoką szczękową a jamą ustną stosuje się podniesienie dna zatoki szczękowej. Tę technikę zabiegową można przeprowadzić według dwóch metod: otwartej i zamkniętej, z zastosowaniem wymienionych wcześniej grup materiałów.
W technice otwartej (stosowanej gdy grubość kości wynosi mniej niż 6-7 mm) chirurg wykonuje otwór w bocznej ścianie zatoki, a następnie unosi i modeluje błonę zatoki tak, aby w powstałą niszę można było wprowadzić biomateriał. Operowane miejsce zamykane jest membraną zaporową i śluzówką. Po upływie około 6 miesięcy uzyskujemy stabilne podłoże dla implantu.
W technice zamkniętej materiał kościotwórczy umieszcza się w zatoce szczękowej przez wyrostek zębodołowy. Metoda ta jest mniej inwazyjna i pozwala na jednoczesne wprowadzenie implantu. Jednak w metodzie zamkniętej można podnieść dno zatoki o kilka mm, podczas gdy w metodzie otwartej można uzyskać ponad 2 cm kości, nawet w przypadku całkowitego jej braku.
Odbudowa kości poprzez podniesienie dna zatoki szczękowej jest stosowana u pacjentów, u których planowane jest wprowadzenie implantu w bocznej części łuku, w przypadku zbyt małej ilości kości w stosunku do planowanego rozmiaru implantu.
